مطلب قابل ذکر این است که بین نقشهای مربوط به قلمکار و قالی و کاشی و همچنین تا اندازه ای گچبری و کنده کاری روی چوب وجه تشابه بسیاری هست که میرساند طراحان نقشهای قلمکار و قالی و کاشی و همچنین اغلب نقش سازان کنده کاری چوب و منبتکاری و گچبری با استفاده از طرحها و نقشهایی که در این چند صنعت بکار میرفته و از تلفیق آنها با یکدیگر طرح و نقش جدیدی فراهم میساخته اند، بعلاوه اینکه نقشهای کاشی ایران بخصوص ازدوره صفویان به بعد اغلب مأخوذ از نقشهای قلمکار و قالی ایران است و مطلب دیگری که در جای خود جالب دقت میباشد اینستکه اگر قبول شود که سابقه قلمکاری بعلت معمولتر بودن شیوه تکنیک اجرا و ساخت آن قدیمیتر از قالیبافی بوده است باید این نتیجه را قبول کرد که ابتدا نقشهای قلمکار بدست اهل فن فراهم شده و سپس نقشهای مربوط به قالی با استفاده از آنها فراهم گردیده و نیز در گچبریها و کنده کاریهای روی چوب تاثیر بسیار بجا گذارده است.

موضوع دیگری که درخور تامل میباشد این است که بخصوص از دوره صفویه به بعد که کار قلمکارسازی رونق بیشتر پیدا کرده نقش سازان قلمکار به تهیه نقوش تازه ای مبادرت جسته اند که اغلب متأثر از همان نقشها و طرحهای سابق بوده، بطوریکه میشود از تجزیه یک نقش بخوبی تأثیر نقشهای گذشته را مشاهده کرد، و به همین منوال، امروزه نیز طراحان «بی سان» با بهره گیری از پشتوانه ای قوی، از موتیفهای اصیل قلمکاری دست به طراحی نقوش جدید، از طریق تلفیق و ترکیب، و یا تجزیه نقشهای قدیمی زده اند، بصورتیکه مورد رضایت و در سطح انتظارات هنردوستان باشد، تا بتواند سلایق امروزی را مورد توجه خود قرار دهد.

در مورد مواد بکار رفته در این هنر بایست عنوان کرد، همانطور که در تعریف قلمکاری ذکر شده، از پارچه های کتان، ابریشم، کرباس و دیگر الیاف طبیعی استفاده میشود، و همچنین در رابطه با رنگهای قلمکاری اجمالا باید گفت تا قبل از پیدایش رنگهای شیمیایی کلا از رنگهای طبیعی گیاهی یا معدنی استفاده میشده است مثل خاک سرخ و همچنین از انواع رستنیهایی که رنگهای ثابت داشته و همچنین نباتات طبی و انواع صمغیات و پوستهای درختان میوه، مانند گردو، انار، عصاره لیمو و لاجورد و بسیاری دیگر، که البته در حال حاضر، مجموعه «بی سان» امکان استفاده از هر دو نوع رنگهای طبیعی و شیمیایی را جهت برآورد خواست مخاطبین خود داراست.

 

تلخیص از مقدمه مجموعه قلمکار ایرانی، عبدالحسین احسانی (1350)