به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، سال‌هاست که نام یک هنر به جای هنر دیگری به کار برده می‌شود، ۲ هنری که شباهت‌های زیادی با هم دارند اما در اجرای آن، تفاوت‌هایی دارند و این هنر هنر قلمکاری است که سال‌هاست با صنایع دستی خداحافظی کرده و هنر چیت‌سازی جای و نام آن را گرفته است.
در واقع اکنون در مراکز صنایع‌دستی اگر سراغی از هنر قلمکاری بگیرید همه طرح سفره‌هایی را نشان می‌دهند که توسط کلیشه‌های دستی بر روی پارچه نقش بسته است و این در حالی است که هنر قلمکاری این نیست.
قلمکاری یا چیت سازی؟
هنر قلمکاری در دوران صفوی از آنچنان شهرت و اعتباری بهره مند بود که از نگاه حکومت وقت ارزش هدایای درباری را به خود اختصاص داده بود، ولی با گذشت زمان و استقبال فراوان از این آثار گران‌بها، تولیدکنندگان قلمکاری جهت افزایش تیراژ تولید در محصولات به دو تغییر اساسی در فرآیند قلمکارسازی دست زدند، که ضمن ایجاد تفاوت در ماهیت این رشته هنری، لطمه بزرگ‌تری به کیفیت، ظرافت و ارزش‌گذاری این صنعت وارد نمودند.
نخستین تغییر ایجاد شده، استفاده از کلیشه‌ها و قالب‌های چوبی بود که این هنر را به سمت حرفه‌ای سوق داد که در واقع در درجه‌ای پایین‌تر از قلمکاری است و آن چیت‌سازی نام دارد، چیت در فارسی به معنای قالب و کلیشه و در زبان انگلیسی به معنای تقلب و چاپ است. یعنی همان سفره‌هایی که بر روی آن کلیشه خورده و به عنوان قلمکاری در بازار معرفی می‌گردد؛ در صورتی که هنر قلمکاری از ابتدا تا انتها توسط دست با قلمو کشیده می‌شود.
مدتی است که جمعی از هنرمندان اصفهانی اقدام به احیای هنر قلمکاری کرده‌اند تا این هنر به اصالت خود برگردد، هنرمندانی که با مطالعه، تحقیق و علم در قالب یک شرکت علمی تحقیقاتی با پژوهش این هنر را به همگان عرضه کرده‌اند.
امیرحسین چیت‌ساززاده مدیر بازرگانی این مجموعه با اشاره به تحولی که این مجموعه در احیای هنر قلمکاری داشته‌اند گفت: ما یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق شهرک علمی تحقیقاتی هستیم که هنر قلمکاری اصیل را احیا کردهایم یک سری نوآوری‌هایی در بخش مواد اولیه داشته‌ایم. قلمکاری هنری است که تا قبل از دوره‌ی قاجار به صورت دستی با قلمو روی پارچه کار می‌کردند اما در یک دوره به دلیل اینکه می‌خواستند به این هنر سرعت بدهند قیمت را پایین آوردند و به چاپ دستی روی می‌آورند.
وی افزود: در واقع چاپ دستی هنر دیگری است به عنوان "چیت سازی" که 80 سالی است به اشتباه به آن قلمکاری گفته می‌شود با این حال در حالی که این هنر احیا کردهایم شیوه سنتی با حفظ اصالت‌ها طرح‌ها در بخش دکوراسیون داخلی و لباس کاربری را نشان می‌دهیم.
احترام به طبیعت با رنگ‌های جدید
این هنرمند با اشاره به مبحث نوآوری در رنگ این هنر بیان کرد در این هنر از رنگ‌هایی استفاده می‌شود که دوست‌دار محیط‌زیست هستند و با کیفیت بالا از نظر ثبات نور، سایش و شستشو است. این رنگ به سفارش مجموعه بوده و انحصاری است و این ترکیبی که است جنبه ورود ما را به شهرک علمی تحقیقاتی ایجاد کرد.
وی به یکی از گزارش‌های خبرگزاری تسنیم اشاره کرد و گفت: چندی پیش خبرگزاری تسنیم در گزارشی آمده بود که خشکسالی سبب شده هنر چیت‌سازی که الان در بازار به عنوان هنر قلمکاری است با مشکل برخورد کرده در اینجا باید تاکید کنم که ما تولیدکننده پارچه خام چیت‌سازی نیز هستیم. در حال حاضر اغلب رنگ‌هایی که مورد استفاده این هنر قرار می‌گیرد از رنگ‌های شیمیایی است پس از شستشو تبدیل به پساب صنعیت می‌شود، این رنگ‌ها مانند سابق به این همه آبریزی نیاز ندارد.
چیت‌ساززاده تصریح کرد: می‌توان راهکاری پیشنهاد داد تا آب کمتر مصرف شود، برای چیت‌سازی پیشنهاد همین رنگ‌هایی را می‌دهیم که سازگار با محیط زیست است، با استفاده از این رنگ‌ها لازم نیست در رودخانه شسته شود و همه مراحل را طی کند، برای شستشو ۳ بخش وجود دارد، ابتدا پارچه را آب‌خور می‌کنند این بخش نیاز به آب دارد ولی این آب می‌تواند درحوضچه‌هایی باشد و به دفعات استفاده وتسویه شود.
این هنرمند خاطرنشان کرد: مرحله دوم استفاده از آب نیاز نیست زیرا این افراد از تکنیک‌های سنتی استفاده می‌کنند آن هم با رنگ‌هایی که لازم نیست این روش را روی آن انجام داد در مرحله‌ای که پارچه را رنگ می‌کنند می‌توان با دستگاه‌های رنگ‌رزی باشد با این کار مصرف و هدر رفت آب صفر و رنگ روی پارچه زده شده و دیگر لازم به شستن ندارد و حتی با حرارت غیر مستقیم این رنگ‌ها تثبیت می‌شوند و نیازی نیست در دیگ جوشیده شود وبخار ببیند.
تغییر در مصرف آب برای هنر چیت‌سازی
وی بیان کرد: می‌توان گفت آب رودخانه و چه آب شهری به هر حال از آب زیرزمینی استفاده می‌کنند با حوضچه‌هایی که درست کرده‌اند مانند استخر که کار مشابه رودخانه را انجام می‌دهند، در هر صورت لازم نیست از منابع آب زیرزمینی آنقدر برداشت شود به ویژه اینکه استخرها روزی یک مرتبه پر و خالی می‌شوند و این آسیب زیادی به محیط زیست می‌زند.
چیت‌ساززاده با بیان اینکه هنر قلمکاری و چیت‌سازی باید به درستی معرفی شود گفت: طرح‌های قلمکاری نزدیک به هنرهای دیگر مانند هنر فرش و کاشی است، آنچه همکاران ما در بخش هنری کار می‌کنند کاملا متفاوت از سایر موتیف‌ها هستند. موتیف‌های قلمکاری اصیل هستند و یک سری المان‌ها و نشانه‌هایی دارند.
وی اظهار داشت: ما مرجعی داریم که به عنوان مرجع طرح‌های قلمکاری استفاده می‌شود، زمانی که شرکت ایجاد شد با مشورت اساتید دانشگاه در حوزه صنایع‌دستی و طراحان به یک سری قواعد کلی رسیدیم و الان در مجموعه طرح‌های اصیلی می‌زنیم که با پایبندی به سنت‌ها و اصالت‌های خودش در ین نقش‌بندی‌های امروزی هماهنگ اجرا می‌شوند. نوع طرح‌ها متناسب با کاربری است و کلیشه نیست که قالب زده شود و با قلمو به صورت دستی کشیده می‌شود.
این هنرمند با اشاره به تولید محصولات قلمکاری افزود: طرح‌هایی که زده می‌شود متناسب با سلیقه امروزی است و بر روی پوشاک نیز طرح‌های خاص خودش را در این حوزه سعی شده به کیفیت و آثار فاخر و نفیس توجه شود. تولید ما انبوه نیست و بیشتر جنبه سفارشی دارد و برای صادرات نیز سفارش به صورت چمدانی صادر می‌شود.